Để đánh giá một em bé thông minh hay không, mẹ thường dựa vào điều gì? Khả năng tính toán hay khả năng ngôn ngữ của bé? Thực tế, nếu dựa trên 1-2 yếu tố nào đó để đánh giá, mẹ có thể sẽ bỏ lỡ những khả năng tiềm ẩn khác của bé. Tùy theo khả năng bẩm sinh và điều kiện phát triển, mỗi bé có thể đặc biệt nổi trội ở một loại hình nào đó. Hãy cùng tìm hiểu những dấu hiệu phát triển trí thông minh của trẻ từ 7-12 tháng tuổi.
8 LOẠI HÌNH THÔNG MINH Ở TRẺ SƠ SINH
Một cuộc khảo sát gần đây được tiến hành trên 241 bé em có điểm IQ từ 160 đến 237 cho thấy hồi còn là bé sơ sinh:
- 94% các bé đều cực kỳ hiếu động.
- 94% có khả năng tập trung lâu.
- 91% có khả năng nói sớm.
- 60% đạt được các kỹ năng vận động như lẫy, bò, đứng, đi…sớm vượt tiêu chuẩn.
- 9% có khả năng thuận cả hai tay tại một số thời điểm phát triển.
- 37% có một người mẹ tưởng tượng trong trí não.
- Thời điểm nói được từ đầu tiên thường vào lúc 9 tháng.
- Thời điểm biết đọc thường trước 4 tuổi.
Biết nói sớm là biểu hiện của trí thông minh
Theo nhiều nghiên cứu, ngoài 40% nhân tố di truyền, trí thông minh của bé bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố khác nhau như chế độ dinh dưỡng, cách nuôi dạy của cha mẹ, sức khỏe, tâm lý, môi trường… Ngoài ra, theo học thuyết trí thông minh đa chiều được đề xuất lần đầu bởi Howard Garner vào năm 1893, và được phát triển bởi Thomas Armstrong, giám đốc điều hành Viện nghiên cứu phát triển con người của Mỹ, mỗi bé sinh ra đều sở hữu 8 loại hình trí thông minh, bao gồm: ngôn ngữ, logic toán học, không gian, âm nhạc, thể chất, tương tác, nội tâm và tự nhiên.
- Trí thông minh về ngôn ngữ: Là trí thông minh của những phóng viên, nhà văn, nhà thơ, người kể chuyện, luật sư, người có khả năng ngôn ngữ có thể tranh luận thuyết phục hướng dẫn có hiệu quả thông qua lời nói. Những bé sở hữu loại hình trí thông minh này thường có sự yêu thích đặc biệt với từ ngữ, nhạy bén trong cách sử dụng từ ngữ và có khả năng ghi nhớ tốt sự kiện, đọc nhanh, viết nhanh hơn những bé khác.
- Trí thông minh về logic, toán học:Là trí thông minh đối với những con số và sự logic. Đây là trí thông minh của những nhà khoa học, kế toán viên và những nhà lập trình. Biểu hiện thường gặp ở những bé có khả năng về logic, toán học là khả năng tính toán và suy nghĩ logic, nhạy bén với các con số và thích chơi đồ chơi xếp hình khối, lắp ghép…
- Trí thông minh về không gian:Là trí thông minh của các kiến trúc sư, nhiếp ảnh, nghệ sĩ, phi công và kỹ sư cơ khí, những người nhạy cảm với hình ảnh, sắc bén trong cách chuyển đổi, tái tạo thế giới không gian trực quan. Loại hình trí thông minh không gian thường biểu hiện ở những bé thích thú với việc tìm đường trong mê cung, các mô hình kiến trúc, đồ chơi lắp ghép, xếp hình. Bé có khả năng cảm nhận, nhìn nhận mọi việc ở nhiều góc độ khác nhau, và đặc biệt “nhạy cảm” với những chi tiết trực quan cụ thể.
- Trí thông minh về âm nhạc:Có khả năng cảm nhận, thưởng thức và tạo ra các nhịp điệu như DJ, nhạc sĩ, nhạc công, giáo viên dạy nhạc, ca sĩ. Không cần thiết phải biểu hiện bằng khả năng ca hay hát giỏi, những bé sở hữu trí thông minh về âm nhạc có khả năng ghi nhớ và bắt chước giai điệu rất nhanh. Bé rất thích thú với âm thanh, và thường xuyên nhún nhảy theo nhạc.
- Khả năng vận động:Biểu hiện ở năng lực cơ thể, điều khiển các hoạt động thân thể một cách khéo léo như các vận động viên thể thao, thợ may, thợ mộc, thợ cơ khí, bác sĩ phẫu thuật xuất hiện ở những bé hiếu động, thường xuyên chạy nhảy, leo trèo. Những bé có khả nặng vận động tốt thường biết đi sớm hơn, khả năng cầm nắm, điều khiển hoạt động cơ thể cũng tốt hơn.
- Khả năng tương tác: Là năng lực hiểu, cảm nhận, làm việc và tương tác tốt với người xung quanh, cộng đồng như giám đốc, hiệu trưởng, nhà tâm lý, luật sư. Bé sở hữu loại hình trí thông minh này thường có khả năng giao tiếp tốt, nhanh chóng nắm bắt được cốt lõi vấn đề, có khả năng hòa nhập và tương tác khá tốt với mọi người, thậm chí với những người lần đầu gặp mặt.
- Trí thông minh nội tâm:Là năng lực dễ dàng hiểu rõ cảm xúc bản thân, có tính độc lập mạnh mẽ, thích làm việc một mình như tu sĩ, nhà trị liệu, giáo viên tâm lý, doanh nhân. Bé có trí thông minh nội tâm hay còn gọi là năng lực tự nhận biết bản thân thường hiểu rõ cảm xúc của bản thân, có thể biểu đạt mong muốn của mình thông qua nhiều cách diễn đạt cảm xúc khác nhau.
- Trí thông minh tự nhiên:Có khả năng quan tâm tự nhiên với thực vật và động vật, nhạy bén, tinh thông việc nhận dạng và phân loại vô số chủng loại động thực vật trong môi trường như những nhà tự nhiên học, nhà sinh thái học, nhà làm vườn, bác sĩ thú y. Với loại hình trí thông minh này, bé sẽ thể hiện sự thích thú của mình với những loại động – thực vật tự nhiên, sự thay đổi thời tiết, khí hậu… Ngay từ nhỏ, bé đã có thể ghi nhớ và nhận dạng rất nhiều loài cây cối, và động vật khác nhau.
DẤU HIỆU TRẺ THÔNG MINH TỪ BÉ
Khi sinh con ra, điều đầu tiên là mẹ mong con được lành lặn khỏe mạnh, sau đó là muốn con được thông minh, vượt trội ngay từ bé. Nhiều đứa bé ngay từ khi còn nhỏ đã bộc lộ những tố chất thông minh vượt trội. Nếu nhận ra khả năng của con, mẹ sẽ tìm ra hướng phát triển và tạo điều kiện giáo dục thích hợp cho bé. Sau đây là những dấu hiệu cho thấy bé thông mình ngay từ khi sơ sinh.
Sự thông minh của bé có thể được biểu hiện bằng ánh mắt. Đó là nếu bé sơ sinh có thói quen nhìn chăm chú vào các vật xung quanh trong một khỏang thời gian dài hơn so với các mẹ đồng trang lứa, bé sẽ thông minh hơn, do bé bắt đầu có phản xạ quan sát tập trung thế giới quanh mình, thích ngắm nhìn và bắt chước những gì bố mẹ hay người khác làm. Điều này chứng tỏ bé có một tư duy rất tốt.
Ngoài việc quan sát hay bắt chước, những em bé sơ sinh thông minh cũng dùng ánh mắt để giao tiếp, bộc lộ cảm xúc và hiểu được những gì mọi người đang nói nhanh hơn, “hóng” chuyện hơn các mẹ khác. Đó là biểu hiện của sự nhanh nhạy, dễ tiếp thu. Vì thế, các ông bố bà mẹ hãy tích cực giao lưu với bé, thường xuyên nhìn vào bé, làm một vài động tác từ đơn giản tới phức tạp, nâng cao khả năng bắt chước của bé và tận dụng để khai thác trí tuệ cho bé.
- Thời gian tỉnh táo dài, mức độ tỉnh táo cao
Lúc mới sinh, bé cần ngủ 18-20 tiếng mỗi ngày. Càng lớn, thời gian ngủ của bé càng ngắn lại và thời gian tỉnh táo của bé càng dài ra. Khoa học đã chứng minh, những em bé sơ sinh thông minh thường ngủ ít (mà vẫn khỏe mạnh). Bé ít ngủ mà không phải do khó chịu, thiếu chất,… rất có thể là do não bộ của bé luôn được kích thích đến mức khó đi vào giấc ngủ..
- Sớm đạt các mốc phát triển
Một biểu hiện của sự thông minh là bé sớm biết lẫy, bò, trườn, đi, nói… Vì vật, cha mẹ cần đặc biệt quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất cho các dấu hiệu phát triển của bé. Ví dụ như khi bé bắt đầu ê a tập nói, “hóng” chuyện, hãy đáp lại nhiệt tình bằng những nụ cười và giọng nói phấn khởi, vui vẻ.
Ngoài ra, theo đà phát triển, bé thông minh sẽ thích chơi nhiều đồ chơi nhưng cũng sớm chán do luôn thích học hỏi, tiếp nhận nhiều thông tin mới và mau chán những thông tin cũ được lặp đi lặp lại hàng ngày. Điều này cho thấy bé là người có nhu cầu học tập, khám phá, tìm tòi cao.
Bé nhanh chóng định vị được đầu ti mẹ và ti đúng chỗ ngay từ lần bú đầu tiên, bé biết phân biệt mùi sữa mẹ và mùi sữa khác, thích nhìn đồ vật có màu sắc tươi sáng, phản ứng nhanh với những tác động từ bên ngoài là những dấu hiệu cho thấy bé là người nhạy bén, thông minh.
MỘT SỐ DẤU HIỆU KHÁC
- Bé thông minh thường hay quấy khóc
Sẽ là một điều an ủi rất nhiều nếu mẹ biết được rằng, khóc quấy cũng là một biểu hiện của bé thông minh. Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy nhất của bé sơ sinh thông minh, đó là lúc nào cũng cần sự kích thích. Và nếu không nhận được đủ sự kích thích cần thiết, chẳng hạn như chán phải nằm ngửa, phải nhìn mãi một thứ, muốn được thay đổi hoạt cảnh mà không được đáp ứng, bé sẽ khóc liên tục.
Muốn biết con khóc vì bệnh hay vì thông minh, mẹ có thể bế thử bé đi xung quanh, cho bé xem những khung cảnh, những khuôn mặt, đồ vật mới mà bé chưa thấy bao giờ. Nếu bé ngừng khóc và tập trung quan sát, đó là dấu hiệu bé thông minh. Như bố mẹ của những em bé có IQ cao cũng thừa nhận, khi con còn bé, họ thường phải bế con đi loanh quanh 20 phút một lần để dỗ con nín khóc.
- Bé thông minh rất “thù dai nhớ lâu”
Dấu hiệu này nghe có vẻ mơ hồ nhưng thực ra, mẹ có thể nhận ra qua những biểu hiện rất đơn giản của bé:
– Nhớ mặt người quen từ sớm: Bé sơ sinh thường ít nhớ lại được những gì mình đã trải qua, nhưng những bé có não bộ phát triển sớm thường nhớ rõ mặt người từ sớm. Điều này khiến bé sớm nảy sinh tâm lý bám mẹ và sợ người lạ.
– Khóc hoặc tìm đồ chơi: Khi mới 5, 6 tháng bé biết khóc khi bị lấy đồ chơi, và 10, 11 tháng bé biết tìm đồ chơi mẹ giấu, chứng tỏ bé có trí nhớ rất tốt.
Không phải tất cả những đứa bé biết nói sớm, biết đi sớm đều thông minh nhưng có một sự thật không thể chối cãi, đó là bé nhận thức tốt và sớm hơn mẹ bè cùng tuổi, đương nhiên thể hiện sự phát triển tốt hơn của não bộ. Tuy nhiên, mẹ không nên thúc đẩy sự phát triển của bé. Hãy thoải mái để bé tự do khám phá và đặc biệt lưu ý quá trình con lớn để tìm ra biện pháp chăm sóc, nuôi dưỡng tài năng của bé.
PGS. Nguyễn Anh Tuấn
Bộ môn Nhi – Bệnh viện Nhi đồng 1
