TỔNG HỢP CÁC BỆNH THƯỜNG GẶP Ở BÉ SƠ SINH, CÁCH ĐIỀU TRỊ VÀ CHĂM SÓC

Với hệ miễn dịch còn rất yếu ớt, mẹ luôn cảm thấy lo lắng và bất an với mỗi cái hắt hơi, sổ mũi hay cơn ho của bé yêu. Để chăm sóc bé được tốt, bố phải trở thành một bác sĩ trong nhà để có nhận ra những dấu hiệu bất thường để có biện pháp kịp thời. Mẹ hãy xem bài viết dưới đây để biết tổng quát về các bệnh thường gặp ở bé sơ sinh cùng cách điều trị và chăm sóc bé nhé.

Mới chào đời bé vô cùng yếu ớt vì vậy mẹ hãy tìm hiểu thật nhiều để trở thành bác sĩ riêng của bé nhé

Vàng da

Bé sơ sinh vàng da là do tăng bilirubin gián tiếp rất hay gặp, chiếm 25 – 30% ở bé đủ tháng và đa số ở bé non tháng. Bệnh thường xảy ra trong tháng tuổi đầu tiên nhưng nguy hiểm nhất là trong 2 tuần đầu. Có 2 mức độ bệnh: vàng da sinh lý (mức độ nhẹ) và vàng da bệnh lý (mức độ nặng).

Bệnh vàng da ở bé nếu để quá một tuần sẽ nguy hiểm đến tính mạng bé, dễ gây ra các biến chứng do chất bilirubin tăng xâm nhập vào nhân xám não làm tổn thương não dẫn tới nguy cơ tàn tật, bại não ở bé. Do vậy, với vàng da sơ sinh nếu can thiệp trước khi tổn thương não thì bé sẽ hồi phục sức khỏe nhanh.

+ Nguyên nhân gây vàng da

• Vàng da sinh lý: Thường xuất hiện từ ngày thứ 2 – 4 sau khi bé mới sinh và khỏi trong vòng 10 ngày.
• Vàng da do nhiễm khuẩn: Hay gặp nhất ở bé mới sinh là nhiễm khuẩn rốn, nhiễm khuẩn da. Vàng da có thể xuất hiện sớm, hoặc muộn.
• Vàng da do người mẹ mắc giang mai: Bệnh thường nhẹ nhưng kéo dài, kèm theo gan to, lách to.
• Vàng da do virus: Chủ yếu là do virus gây bệnh viêm gan truyền từ mẹ qua nhau thai gây nên.
• Vàng da tan máu do bất đồng yếu tố Rh: Bệnh xảy ra khi người mẹ có yếu tố Rh(-), người bố có yếu tố Rh(+), con sinh ra có yếu tố Rh(+).
• Vàng da do tắc mật bẩm sinh: Nguyên nhân do đường mật bị teo nhỏ ở mức độ khác nhau.

+ Dấu hiện phát hiện vàng da

• Khi tay ấn vào vùng trán, mặt, ngực, bụng, trên rốn, dưới rốn, đùi, cẳng chân, bàn chân, bàn tay… của bé, vùng da dưới chỗ ấn không trắng mà để lại màu vàng.
• Quan sát một số biểu hiện bất thường của bé như quấy khóc, bú yếu, ngủ nhiều, nước tiểu ít và trong, không đi tiêu phân su.
• Vàng da được chia thành 2 mức độ:
  • Nhẹ: Da hơi vàng ở mặt, thân mình; Bé vẫn bú tốt.
  • Nặng: Da vàng sậm, lan xuống tay, chân; Bé bú kém, bỏ bú; hoặc vàng da xuất hiện sớm, trong vòng 1-2 ngày sau sinh.
• Khi nghi ngờ bị vàng da, bố mẹ nên sớm đưa bé đến bác sĩ. Nhưng bố mẹ hãy đưa bé đến bác sĩ ngay nếu:
  • Da của bé ngày càng bị vàng nhiều hơn.
  • Màu vàng ở mặt, mắt đã lan đến bụng, cánh tay hoặc chân của bé
  • Vàng da kéo dài trên 15 ngày
  • Bé trở nên chậm chạp, khó thức dậy
  • Bé rất kén chọn ăn uống hoặc không chịu bú.
  • Bé bị sốt hoặc khóc thét.

+ Các phương pháp điều trị vàng da

Tùy theo từng trường hợp, các bác sĩ có thể sử dụng một, hai hay ba phương pháp điều trị vàng da chính dưới đây:

• Cung cấp đầy đủ nước và năng lượng (qua cho bú hoặc truyền dịch), truyền Albumine và dùng một số loại thuốc để gia tăng tốc độ chuyển hoá bilirubin gián tiếp.
• Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh hiệu quả nhất, an toàn, đơn giản và kinh tế nhất.
• Thay máu khi bé có triệu chứng đe dọa nhiễm độc thần kinh do Bilirubin trong máu tăng cao.

Viêm phổi

Đây là căn bệnh thường gặp ở bé em và là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở bé nhỏ, đặc biệt là bé dưới 1 tuổi và bé sơ sinh dưới 1 tháng tuổi. Khi bị viêm phổi, bé bị viêm các phế quản nhỏ, các phế nang và các tổ chức xung quanh phế nang. Tổn thương viêm rải rác 2 phổi làm rối loạn trao đổi khí dễ gây suy hô hấp, ở bé sơ sinh bệnh hay tiến triển nặng, có thể gây tử vong.

+ Biểu hiện lâm sàng

Viêm phổi thường không có dấu hiệu gì đặc biệt ở giai đoạn ban đầu. Bố mẹ cần cẩn thận lưu ý và cho bé đến khám ngay nếu có một trong các dấu hiệu sau:

• Bú kém hoặc bỏ bú.
• Sốt trên 37,5 độ hoặc hạ thân nhiệt mặc dù đã ủ ấm.
• Li bì.
• Thở nhanh trên 60 lần trong 1 phút hoặc khó thở.

+ Điều trị viêm phổi bé sơ sinh

• Chống suy hô hấp: Bé sẽ được hút đờm rãi, thở ôxy… tuỳ theo mức độ suy thở tại bệnh viện.
• Chống nhiễm trùng: Dùng kháng sinh phổi hợp 2 loại, phổ rộng, có hiệu quả với cả chủng vi khuẩn Gr (-) và Gr (+). Cần dùng đủ liều cần thiết và nên tiêm đường tĩnh mạch.

+ Cách phòng bệnh

• Bảo đảm giữ ấm cho bé.
• Chăm sóc, cho bé bú sữa mẹ hoàn toàn để tăng sức đề kháng cho.
• Giữ vệ sinh cho bé, người chăm sóc phải rửa tay trước và sau khi chăm sóc bé để bé không bị lây nhiễm vi khuẩn.
• Dụng cụ để chăm sóc bé phải sạch, khô, vô trùng.

Nôn trớ

Đây là hiện tượng đẩy ngược các chất trong dạ dày qua miệng do các động tác gắng sức của cơ thể, xảy ra mỗi khi bé ăn no, rướn người hoặc thay đổi tư thế đột ngột.

+ Cách khắc phục

• Mẹ nên cho bé bú từ từ, không cho bé bú quá no. Mẹ cần bế đầu và thân bé nằm trên một đường thẳng, mặt của bé quay vào vú, mũi của bé đối diện với núm vú. Mẹ phải ôm bé sát vào người và đỡ mông bé. Chạm vú vào môi trên của bé, đợi đến khi miệng bé mở rộng, mẹ đưa miệng bé vào vú sao cho môi dưới của bé ở dưới núm vú.
• Mẹ nên cho bé bú bên trái trước vì lúc này lượng sữa trong dạ dày còn ít, bé có thể nằm nghiêng bên phải. Sau đó, chuyển bé sang bên phải vì lúc đó dạ dày bé nhiều sữa, cần nằm nghiêng trái. Như vậy, sữa sẽ dễ dàng tuần hoàn mà không gây trào ngược dạ dày.
• Sau khi cho bé bú xong, mẹ đừng cho bé nằm ngay mà cần bế bé lên và vỗ nhẹ phần lưng để bé ợ hơi, giảm lượng hơi bé nuốt vào dạ dày.
• Nếu cho bé bú bình, mẹ nhớ nghiêng bình sữa cho bé bú, sao cho ngập cổ bình để tránh nuốt không khí vào dạ dày gây nôn trớ.

Hăm tã

Có nhiều lý do gây ra chứng hăm tã, nhưng thông thường nhất là do nước tiểu của bé hoặc phần “lưu trú” lâu trong tã do các mẹ ít thay tã, để cho tã bẩn tiếp xúc với da quá lâu và từ các dấu hiệu hăm, tấy đỏ, nếu để nguyên không chữa trị, lớp da trở nên căng bóng và có thể sinh ra mụn mủ.

+ Cách phòng ngừa

• Giữ cho bé luôn sạch sẽ và khô ráo bằng cách thay tã thường xuyên
• Vệ sinh, rửa sạch, kỹ càng cho bé mỗi lần thay tã
• Khi quấn tã cho bé, mẹ nên chú ý để tã của bé lỏng một chút, sử dụng tã có lỗ thoáng khí như vậy sẽ làm cho không khí xung quanh vùng đóng tã của bé lưu thông tốt hơn.
• Bôi thuốc Bephanthen theo hình quần đùi ngày 2-3 lần / ngày sau mỗi lần vệ sinh
• Không dùng phấn rôm thoa lên vùng hăm của bé vì sẽ làm lỗ chân lông bị bít lại, gây kích ứng nặng hơn.
• Mặc cho bé loại quần rộng, chất liệu mỏng, dễ thấm nước.

Lưu ý, nếu đã thực hiện theo cách trên mà bé vẫn không khỏi, bị sốt, nổi nhiều mụn mủ hay vùng hăm tã lan rộng hoặc tiêu chảy, cần đưa bé đến bác sĩ ngay mẹ nhé.

Rôm sảy

Nổi những hạt nhỏ màu hồng, hơi cứng, đôi khi có nước thường thấy ở lưng, ngực, bắp tay, bắp chân ở các bé hay bị ra mồ hôi nhiều nhất là về mùa nắng nóng. Rôm sảy là hiện tượng tuyến mồ hôi bị đè ép, bít kín lại làm mồ hôi không thoát ra ngoài được.

+ Cách điều trị

• Mặc cho bé những loại trang phục mỏng, nhẹ, hút mồ hôi tốt.
• Mẹ nên tránh loại vải thô, cứng, có thể kích thích lên da bé. Vào những ngày nóng, mẹ nên để bé được tự do ngồi hoặc nằm chơi ở căn phòng mát, thay vì liên tục ôm ấp bé.

Tưa lưỡi

Xuất hiện những mảng trắng có thể kèm theo những vết loét nhỏ bám vào bề mặt lưỡi bé. Các vết loét này có thể lan rộng sang vùng lợi, niêm mạc miệng gây trở ngại cho quá trình bú của bé.

+ Nguyên nhân

• Vì một lý do nào đó mẹ phải nuôi con bằng sữa ngoài.
• Do một loại nấm candida hoặc một loại vi khuẩn E coly.
• Mẹ không vệ sinh núm vú.

+ Cách xử trí

• Mẹ nên dùng gạc đánh tưa & nước muối sinh lý vệ sinh cho bé ngày 2 lần nếu bé bị tưa nhẹ mẹ nhé. Nếu bé bị nặng hơn bạn nên hỏi ý kiến bác sỹ.
• Tuyệt đối không dùng mật ong và chanh để đánh tưa lưỡi cho bé vì trong mật ong có nhiều vi khuẩn không tốt cho bé.
• Mẹ không nên tìm mọi cách để cạo sạch đi những đốm trắng này vì bé còn quá nhỏ nên có thể khiến bé bị chảy máu lưỡi. Ngoài ra, nếu dùng gạc hoặc khăn xô chà xát mạnh, có thể gây tổn thương niêm mạc lưỡi bé.

Viêm da

Thường thấy những nốt nhỏ li ti mầu đỏ sau đó phát triển thành những nốt to bọng mũ, màu trắng ở vùng nách cổ, nếp lằn bẹn, lưng, sau tai. Để tự vỡ, các nốt sẽ lan rất nhanh khắp người nếu không được điều trị.

+ Nguyên nhân

• Mẹ đẻ đường dưới âm đạo của mẹ có vi khuẩn
• Vệ sinh cho bé kém.
• Trời nóng mồ hôi nhiều mà bé không được tắm

+ Cách xử trí

• Dùng tăm bông chọc thủng những mụn mủ, lau sạch mủ.
• Dùng bông khô tẩm dung dịch sát khuẩn, sát khuẩn mụn mủ.
• Bôi dung dịch xanhmetylen vào.
• Vẫn tắm cho bé ngày một lần.

+ Cách phòng tránh

• Tắm rửa thường xuyên cho bé nhất là các vị trí nếp lằn như nách, cổ… với sữa tắm có độ PH phù hợp.
• Mặc cho bé quần áo thoáng mát, thoát mồ hôi bằng chất liệu cotton.
• Giặt quần áo của bé bằng dung dịch giặt xã chuyên dụng để đảm bảo an toàn.

Các dấu hiệu nguy hiểm khác

Khi bé có những triệu chứng dưới đây, mẹ cần nhanh chóng đưa bé đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế để khám ngay nhé.

• Sốt 38 – 39 độ
• Mất nước xảy ra nếu các bé được cho ăn kém, sốt, môi trường quá nóng, hoặc đã nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài.
• Tiêu chảy có máu trong phân (có thể xuất hiện màu đỏ tươi, hoặc nghiêm trọng hơn là màu đen), có hơn sáu lần đi phân lỏng một ngày.
• Ói mửa thường xuyên có máu hoặc có màu xanh lục, hoặc bé ói nhiều đến mức mất nước
• Khó thở với dấu hiệu khó thở, bao gồm:
  • Thở nhanh và nhiều hơn bình thường.
  • Mô giữa các xương sườn, phía trên xương cổ hoặc ở vùng bụng phía trên là bị co thắt
  • Em bé thở ra khò khè, miệng phải há ra như đang lẩm nhẩm gì đó.
  • Môi hoặc da có màu hơi xanh hoặc tái.
• Mẩn đỏ, rỉ máu hoặc chảy máu ở rốn hoặc dương vật
• Nhiễm trùng hô hấp với hiện tượng chảy nước mũi, sốt và bỏ bú trong một vài ngày, có thể ho kéo dài chừng 2 – 3 tuần.

Hy vọng bài viết trên đây đã giúp mẹ biết được phần nào về Những bệnh thường gặp ở bé mới chào đời và cách xử lý để có cách phòng ngừa và chữa trị. Chúc mẹ và bé luôn khỏe mạnh, hạnh phúc nhé.

PGS. TS. BS Trần Đình Toán

Trung tâm Dinh dưỡng Vinamilk