Mẹ có biết ở Việt Nam tỉ lệ thai dị tật chiếm 3%, trong số đó 70% dị tật thai nhi xuất phát từ chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khi mang thai. Các dị tật thai nhi thường gặp ở Việt Nam bao gồm: dị tật ống thần kinh, hội chứng Down, sứt mồm hở hàm ếch, tim bẩm sinh và hội chứng bàn chân vẹo. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ bầu trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về các hình thức dị tật, đặc biệt là biết cách lựa chọn chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt phù hợp trước và trong mang thai để bảo vệ bé yêu tốt nhất. Mẹ tham khảo nhé!
I. Dị tật ống thần kinh thai nhi – Một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến nhất thế giới
Ống thần kinh được hình thành trong giai đoạn đầu thai nhi mới được hình thành, sau đó sẽ phát triển thành não và cột sống. Dị tật ống thần kinh là hiện tượng phát triển không bình thường của não và cột sống của thai nhi, với hai dạng phổ biết là vô sọ (não phát triển ít hoặc hầu như không phát triển) và tật chẻ đôi đốt sống (thoát vị màng não tủy).
Nguyên nhân gây dị tật ống thần kinh
Nguy cơ dị tật ống thần kinh phần lớn liên quan đến các tác nhân trước và trong khi mang thai:
Thiếu axit folic trước và trong mang thai được xem là nguyên nhân quan trọng dẫn đến dị tật ống thần kinh. Bổ sung đủ axit folic và các vitamin B khác trước khi mang thai và giai đoạn đầu của thai kỳ có thể giảm đáng kể nguy cơ dị tật thai nhi.
- Yếu tố môi trường và lối sống:
Các nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa tình trạng khuyết tật ống thần kinh ở thai nhi và ảnh hưởng của môi trường hoặc lối sống không lành mạnh của người mẹ hút thuốc, thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá, sốt cao, tiếp xúc môi trường có nhiệt độ cao, nguồn nhiệt cao hoặc các yếu tố tiền sử gia đình làm tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh.
Ngăn ngừa dị tật ống thần kinh
Đảm bảo đủ axit folic trước và trong khi mang thai có thể giảm tới 93% nguy cơ dị tật ống thần kinh. Theo khuyến cáo của tổ chức Y tếThế Giới, phụ nữ nên bổ sung Acid Folic ngay từ khi dự định sinh con cho đến khi thai nhi ít nhất 3 tháng tuổi.
Các loại rau xanh đạm, gan, đậu… là nguồn bổ sung acid folic từ thực phẩm tốt dành cho bà bầu
Mẹ bầu có thể bổ sung acid folic bằng các thực phẩm như sữa dành cho bà bầu, gan và các bộ phận nội tạng, thịt gia cầm, ngũ cốc (vừng, lạc), rau màu xanh đậm, nấm, đậu lima, đậu Hà Lan, đậu nành, cà rốt, cà chua, chuối, cam, chanh, bưởi…
II. Hội chứng Down
Đây là hội chứng gây ra do bất thường di truyền xảy ra trong giai đoạn hình thành thai nhi, khi thay nhi mang 1 lúc 3 nhiễm sắc thể (NST) số 21 thay vì 2 NST 21 như người bình thường . Tỷ lệ trẻ mắc hội chứng Down thông thường là 1 trên 1000 trẻ. Hội chứng Down thường gặp ở những trẻ được sinh ra bởi các bà mẹ trên 35 tuổi. Nhưng hiện nay hội chứng này được tầm soát rất sớm: 11- 13 tuần tuổi thai, thông qua phương pháp sinh thiết gai nhau hay chọc ối.
Các bé mắc hội chứng Down thường có đặc điểm như: lưỡi như bị thò ra, mắt lệch về phía góc trong, mặt có các nếp gấp. Phần ót của đầu thẳng và 2 tai không bình thường. Bé khá yếu ớt, 2 bàn tay, bàn chân ngắn và bè. Lòng bàn tay, bàn chân có nếp gấp ngang. Bé có thể bị tim bẩm sinh hoặc bị tâm thần. Hội chứng Down có nhiều cấp độ và đa phần bé bị hội chứng Down liên quan đến chậm phát triển tâm thần, trí tuệ
III. Hội chứng bàn chân vẹo
Thay vì chân thẳng, với lòng bàn chân hướng xuống, dị tật biến dạng chân khiến bé có 1 hoặc 2 bàn chân “sai tư thế”, lòng bàn chân quay vào trong hoặc quay ra ngoài… Dị tật này thường được phát hiện nhờ siêu âm trong giai đoạn mang thai, và có thể điều trị nhờ chỉnh hình sau sinh.
Các bé dị tật biến dạng chân sẽ được các bác sĩ tận dụng thời điểm khi bé vừa chào đời 1-2 tuần, khi cơ, xương của bé còn khá mềm dẻo để chỉnh hình. Việc chỉnh hình có thể thông qua hình thức nắn, dùng kẹp hay bó bột tùy theo mức độ biến dạng.
IV. Sứt môi và hở hàm ếch
Đây là dị tật phổ biến, xảy ra do sự phát triển không đầy đủ của phần môi trên, vòm miệng, hoặc cả hai và bất thường này đa số được chuẩn đoán bằng siêu âm trước sinh và đây là dị tật có thể chữa khỏi hoàn toàn sau sinh. Các bác sĩ tin rằng dị tật này là sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường (như mẹ sử dụng thuốc,hóa chất, hút thuốc hoặc uống rượu khi mang thai …). Tiền sử gia đình có người mắc tật sứt môi, hở hàm ếch, nguy cơ sứt môi hở hàm ếch của bé có thể cao lên.
V. Dị tật tim bẩm sinh
Dị tật tim bẩm sinh là cấu trúc bất thường của tim từ trong khi mang thai. Dị tật bệnh tim thường gặp nhất là thông liên thất, chiếm tỉ lệ 2-6/1000. Đây là hình thức vách ngăn tâm thất trái và phải có sự thông thủng. Tim bất thường ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tâm thần của bé về sau. Việc phát hiện dị tật tim có thể dựa vào siêu âm tiền sản hay chuẩn đoán sau sinh, việc chuẩn đoán sớm và kịp thời giúp bé yêu phát triển khỏe mạnh hơn.
Cách phòng tránh các dị tật thai nhi
Theo TS. BS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương, để ngăn ngừa dị tật thai nhi cho bé, mẹ bầu cần thực hiện những điều sau:
1. Trước mang thai
- Tìm những yếu tố nguy cơ bệnh di truyền và lên kế hoạch để tìm bệnh và khả năng con có thể bị di truyền, điều trị được không…
- Bổ sung vitamin mỗi ngày, nhất là acid folic trước và ít nhất 3 tháng đầu thai kỳ.
- Sử dụng thuốc một cách thận trọng. Không tự ý mua bất kỳ thuốc nào để uống nếu sắp và đang có thai.
- Duy trì lối sống lành mạnh và cân nặng lý tưởng.
- Không uống rượu, hút thuốc
- Giữ cơ thể khoẻ mạnh, tránh nơi đông người, nơi có dịch bệnh lưu hành.
- Tìm nhiểu về môi trường sống và một số tác nhân gây hại như chì, thủy ngân, tia xạ…
2. Khi mang thai
- Tránh tắm hơi hay ngâm nước nóng quá lâu. Nếu tắm bồn nước nóng, chỉ ngâm đến vai, nước không quá nóng và thời gian không quá 15 phút.
- Khám thai định kỳ và thực hiện xét nghiệm tầm soát đầy đủ.
Hy vọng bài viết trên đã giúp mẹ đã có đủ thông tin về các dị tật thai nhi và có kế hoạch sinh hoạt cũng như dinh dưỡng để bé thật khoẻ mạnh khi chào đời. Nhớ dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, tập các bài tập thai giáo và uống sữa cho bà bầu để bổ sung đủ dưỡng chất mẹ nhé.
TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết
Giám đốc bệnh viện Hùng Vương
